Op en top gereed. Dat was opleidingsmanager Peter de Jager toen vorig jaar de Onderwijsinspectie op bezoek kwam bij het ICT College Zadkine in Rotterdam. De Jager gaf een korte presentatie, een uitzonderlijk en slim begin van een inspectiebezoek. In een kamer met uitzicht op de Rotterdamse haven, liet hij op deze ochtend in november zien welke verbeterplannen zijn team had opgesteld en hoe hij die stap voor stap wilde realiseren.
Een gestileerd mannetje dat de trap opliep en vooruit keek illustreerde de Plan-Do-Check-Act-cyclus waarmee ICT College Zadkine de zaken voortvarender wilde aanpakken. “Gaat u hier met een rood potlood rondlopen”, vroeg De Jager zelfverzekerd. “Of bent u op zoek naar aanknopingspunten die ons helpen om de kwaliteit van ons onderwijs te verbeteren?” Dat laatste was het geval, zo bevestigden de inspecteurs.
Seinen op rood
Op het ICT College Zadkine volgen ruim 500 leerlingen een 3 of 4-jarige opleiding tot helpdeskmedewerker, netwerkbeheerder of ontwikkelaar van applicaties voor internet, games of multimedia. Dat de onderwijsinstelling de inspectie zo vol vertrouwen tegemoet trad was mede te danken aan de ondersteuning van UPD Onderwijs. In april 2014 riep De Jager hun hulp in. “Bij een audit, die wij hier zelf intern uitvoerden kwamen we erachter dat alle seinen op rood stonden”, legt De Jager uit. “Zo lag het percentage studenten dat de opleiding verliet met een diploma op zak, een flink eind onder de minimale eis.”
De Jager had goede verhalen gehoord over MBObeter, een programma dat UPD Onderwijs ontwikkelde om opleidingsresultaten in korte tijd te verbeteren met behulp van een doordacht plan, opgesteld en gedragen door een heel onderwijsteam. MBObeter is ontwikkeld in opdracht van het ministerie, als onderdeel van het verbeterplan ‘Focus op Vakmanschap’ voor het mbo.
Ochtendsessies
Tweeënhalve maand lang, kwamen de mensen van ICT College Zadkine op maandagochtenden bijeen om de problemen gestructureerd aan te pakken. Samen met medewerkers tekende UPD het onderwijsproces uit, van kop tot staart: beginnend met de intake van de aanstaande studenten, het lesgeven, de stages en eindigend met de examinering.
De visuele weergave van het hele onderwijsproces, op een bord met post-its, hielp medewerkers om het overzicht te krijgen en van daaruit te komen tot een diepgravende, op feiten gebaseerde analyse van de problemen. “We raakten met het team in gesprek over de processen, de oorzaken van problemen en de mogelijke oplossingen”, zegt De Jager. “Dat was de grote winst.”
Als oorzaken voor het hoge uitvalpercentage van studenten kwamen naar voren: een tekort aan examentraining, een gebrek aan overeenstemming over het curriculum, een matige informatievoorziening aan studenten en onvoldoende duidelijkheid over de eisen die de opleiding stelde aan doorstroom naar het volgende jaar. Probleem was ook dat veel leerlingen binnenkwamen met een onrealistisch beeld van de dagelijkse praktijk van een ICT-opleiding. De Jager: “Thuis achter je computer zitten gamen is wel even iets anders dan dagenlang code kloppen.”
Na de praat- en brainstormsessies, stelde het ICT College Zadkine prioriteiten, met hulp en tools van UPD Onderwijs: welke problemen waren het meest urgent en welke oplossingen het meest haalbaar? Bovenaan het lijstje met effectieve verbeteringen stonden de invoering van een toegankelijk leerlingvolgsysteem, docententraining voor begeleidingsgesprekken en het invoeren van intervisiebijeenkomsten over de stagebegeleiding. Ook ontwikkelde het ICT College Zadkine een testje dat leerlingen vlot een reëel beeld geeft van de opleiding. Word je hier gelukkig van, is de vraag na afloop van deze test. De test helpt om kandidaten bij wie de opleiding niet past vroegtijdig uit te filteren en dat zal het rendement straks ten goede komen.
Tenslotte werd scherp duidelijk dat veel leerlingen in hun stagejaren te ver verwijderd raakten van de opleiding, met vaak beroerde examenscores als gevolg. Gefocuste examentraining brengt hier een oplossing.
Verzilveren
Om alle inspanning te kunnen verzilveren, bracht consultant Elly de Lorijn van UPD Onderwijs het ICT College Zadkine afgelopen najaar een bezoek, waarbij zij alle betrokkenen in een pittige audit ondervroeg over de verbeteringen. “Die ochtend zaten we met 15 man rond de tafel”, vertelt De Jager. “Binnen een kwartier na de komst van De Lorijn zat iedereen in de stress. Ze bleef maar doorvragen. Als wij zeiden “eigenlijk gaat de begeleiding best wel goed, dan haakte ze daar meteen op in. Hoezo eigenlijk? Wat bedoelt u met ‘eigenlijk’?”
Het ICT College Zadkine doorstond de audit en toonde daarmee aan dat de maandenlange inspanning resultaat had opgeleverd. Tijdens het bezoek van de inspectie wist de organisatie de inspecteurs er dan ook van te overtuigen dat het ‘eigenaarschap’ op de opleiding goed geregeld is: iedereen in de organisatie voelt zich verantwoordelijk voor de kwaliteit van de opleiding. Om te toetsen of dat echt zo is, stelt de inspectie op drie niveaus van de organisatie dezelfde vragen: aan het management, de docenten en aan de leerlingen. Komt drie keer hetzelfde antwoord terug, dan is dat een duidelijk signaal.
Doordat iedereen zijn eigen verhaal durfde te vertellen maakte het team van ICT College Zadkine indruk op de inspectie. De Jager: “We durfden te zeggen waar we goed in zijn: in samenwerken bijvoorbeeld en in de begeleiding van studenten die dreigen af te haken. Zo’n verhaal kun je alleen vertellen als je inderdaad maandenlang intensief met verbetering aan de slag bent geweest. Als je de zaken mooier voor wilt stellen dan ze zijn val je door de mand.”
Visuele indicatoren
Nog altijd verzamelen docenten en medewerkers van het ICT College Zadkine zich tweewekelijks rond bruinpapieren posters, vol post-its in neonkleuren. Het gebeurt op maandagochtend, tussen 8.30 en 10.30 uur, voordat de leerlingen het gebouw binnenstromen. Visuele indicatoren op het bord geven aan, hoe het onderwijsproces ervoor staat. Van cruciaal belang is dat die indicatoren actueel zijn. De Jager: “Op het moment dat de slagingspercentages bekend zijn, aan het einde van het schooljaar, is het te laat om bij te sturen. Daarom hebben we en zijn we kengetallen / indicatoren aan het ontwikkelen waaruit we al in een eerder stadium een signaal af kunnen leiden. Het aantal gesprekken dat begeleiders voeren met stagiairs bijvoorbeeld. Elke leerling heeft jaarlijks zeker 4 van die gesprekken nodig, maar liever nog meer. Als een docent in de afgelopen twee weken niet of nauwelijks stagegesprekken heeft gevoerd, dan wordt hij daar direct mee geconfronteerd en kunnen we bespreken welke acties of hulp voor verbetering nodig zijn. Zo zitten we met onze sturing veel dichter op het proces en zijn we op en top uitgerust om de opleiding nog verder te verbeteren.”