Op een kleine vijftien scholen voerden kwaliteitsexperts Christ Diepstraten en Anneke van Kroonenburg audits uit voor MBO15. “Scholen voeren plannen uit. Daar blijft het te vaak bij.”
De schijnbare eenvoud van kwaliteitszorg bedriegt. Maak een plan, voer het uit, kijk of het gelukt is en stel het, waar nodig, bij. Kinderen doen het dagelijks: ze proberen iets uit, kijken of het werkt en doen het de volgende keer een beetje anders. Klinkt eenvoudig, maar van de 35 onderwijsinstellingen die het projectteam MBO15 in de afgelopen vijf jaar ondersteunde, scoorden er vele onvoldoende op dit punt. Vanuit de gedachte dat scholen andere scholen kunnen helpen, onderwierpen kwaliteitsexperts Christ Diepstraten en Anneke van Kroonenburg in de afgelopen vier jaar een kleine vijftien scholen aan zogenoemde audits. Een audit is een meting, in dit geval door bevriende experts, waarin wordt vastgesteld of een school voldoet aan de eisen die de wet stelt en waarop de Inspectie toeziet.
“Een kijkje nemen in de keuken van andere scholen is leuk”, zegt Van Kroonenburg, die bij haar voormalig werkgever het Koning Willem I College meewerkte aan het opzetten van een systeem om de onderwijskwaliteit te waarborgen. “Wat direct opvalt, is hoe hard er overal gewerkt wordt. Zeker voor scholen die problemen hebben met de Inspectie is het interessant om een buitenstaander langs te laten komen, want die kijkt toch met andere ogen.”
In de praktijk is het niet makkelijk om de cyclus van Plannen, Doen, Controleren en Acteren (PDCA) op verschillende niveaus van een organisatie te verankeren. “Scholen maken plannen”, zegt Diepstraten, voormalig directeur Planning & Control bij Koning Willem I. “Die plannen voeren ze uit. Daar blijft het te vaak bij. De bedoeling van een kwaliteitssysteem is dat je systematisch gaat kijken: wat is er bij de uitvoering van de plannen wel en niet gelukt? En dan bepaal je hoe je het plan gaat bijstellen.”
Van Kroonenburg vult aan: “Het gaat erom dat je de verbeteractiviteiten die je onderneemt, inzet op basis van goede evaluaties en goede analyses van die evaluaties, zodat je weet waarom het op een bepaald terrein niet zo goed gaat. Dat is waar het om draait. Als je verbeteracties doorvoert, moet je zeker weten dat je de oorzaken van het probleem kent en hebt aangepakt.”
“Vroeger”, zegt Diepstraten, “wezen scholen nogal eens een specialist aan die verantwoordelijk was voor de kwaliteit, maar daar komen ze bij de Inspectie niet meer mee weg. Kwaliteit moet ‘in de lijn worden belegd’, zoals dat heet. Het betekent dat leidinggevenden – van bestuurders tot directeuren en teamleiders – maar ook docenten zelf van binnenuit het gevoel hebben dat ze verantwoordelijk zijn voor de kwaliteit die zij als onderwijsteam leveren.” Van Kroonenburg: “Als het goed is zit dat kwaliteitsdenken in de genen van de organisatie.”
TEVREDENHEID
Kwaliteit kan in principe van alles betekenen, maar voorop staat dat een onderwijsinstelling moet voldoen aan wettelijke eisen. Binnen de eisen van de Wet educatie en beroepsonderwijs kan een organisatie zich uiteenlopende strategische doelen stellen. Behoren tot de top-5 van beste vakopleidingen, bijvoorbeeld. Mooie scores behalen op de enquêtes van JOB naar studenttevredenheid. Of bedrijven die studenten plaatsen optimaal bedienen. Het is allemaal mogelijk. “Maar waar het op aankomt”, zegt Diepstraten, “is dat je met regelmaat – halfjaarlijks, jaarlijks of tweejaarlijks – vaststelt of die doelen zijn gerealiseerd. Wat is er gelukt, wat is er niet gelukt en wat valt er te verbeteren.”
“Essentieel is ook”, zegt Van Kroonenburg, “dat het College van Bestuur het werken aan kwaliteit consequent ondersteunt. Dat betekent dat bestuurders in vergaderingen en besprekingen voortdurend op kwaliteitspunten terugkomen: ‘denk eraan, wij hebben in de gaten dat deze zaken niet naar wens verlopen’.”
SAMENHANG
In grote lijnen doorlopen Diepstraten en Van Kroonenburg bij een audit het eisenpakket dat ook bij een bezoek van de Inspectie aan de orde komt: staat het vereiste aantal lesuren in het rooster en vertellen studenten dat ze die uren ook echt maken? Hoe verloopt de interactie met studenten in de klas? Hoe staat het met de exameneisen en de examenpraktijk en is er voldoende samenhang in het curriculum?
“Het verschil is wel”, vertelt Diepstraten, “dat de Inspectie met een club inspecteurs tegelijk op bezoek komt; vaak een aantal dagen binnen een periode van een paar weken. Anneke van Kroonenburg en ik deden de audits samen met een examenexpert en ondersteuner in een dag, waarin we spraken met studenten, docenten, de examencommissie, betrokkenen bij de zorg of beroepspraktijkvorming en leidinggevenden van een onderwijsafdeling.” Daarnaast besteedt elk lid van het auditorenteam een dag of twee aan het lezen van documentatie die scholen gebruiken om hun kwaliteitsplannen te onderbouwen en aan het schrijven van een verslag.
Leverden de audits van Diepstraten en Van Kroonenburg negatieve oordelen op, dan gaven zij in hun eindrapporten ook mogelijke oplossingen. Goed vastleggen, op papier, wat er op een onderwijsinstelling gaande is, was een punt dat in de adviezen vaak terugkwam. “Er lopen op scholen vaak wel veel goede initiatieven om zaken te verbeteren”, zegt Van Kroonenburg. “Als scholen alleen al in staat zijn om goed te documenteren wat ze doen en wat ze dat oplevert, is dat een grote verbetering, ook in de ogen van de Inspectie.”
“De kern is dat instellingen problemen onderkennen, een plan van aanpak formuleren en dat ook uitvoeren”, zegt Diepstraten. Van Kroonenburg spreekt van ‘in control’ zijn: “Het betekent dat niet alles gaat zoals je het graag zou willen, maar dat je je daarvan bewust bent. Dat je problemen hebt geëvalueerd, geanalyseerd en dat je het gaat oppakken. Misschien is het probleem niet van vandaag op morgen opgelost, maar je kunt wel laten zien: ik ben aan het werk, op een goede gestructureerde manier.”
Jubileumboek “beter MBO”
Dit is één van de vele inspirerende verhalen uit het jubileumboek “beter MBO”. Dit boek is uitgegeven door UPD in samenwerking met MBO15. Wilt u alle inspirerende verhalen lezen? Bestel of download het boek dan hier.